Dünya’nın şeklinin nasıl olduğu sorusu, insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar, Dünya’nın şeklini merak etmişler ve onu çeşitli şekillerde tasvir etmişlerdir. 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Dünya’nın küre şeklinde olduğu görüşü ağırlık kazanmıştır. Fakat daha sonra yapılan bilimsel çalışmalarla Dünya’nın geometrik şekillerden hiçbirine benzemediği ve kendine özgü bir şekli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Günümüzde, uzaydan uydularla çekilen fotoğraflar, Dünya’nın kendine özgü bir şeklinin olduğunu kanıtlamaktadır. Dünya’nın şekli, kutuplardan hafif basık, Ekvator’da ise hafif şişkindir. Yer’in kendine has bu şekline geoid (geoit) denir (Görsel 2). Yer yuvarlağının geoit şekli, henüz katılaşmadan kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında oluşan merkezkaç kuvvetinin etkisiyle savrulması sonucu meydana gelmiştir.
Dünya’nın kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin olmasına bağlı olarak Ekvator çevresi (40.076km) kutuplar çevresinden (40.009 km) daha uzundur. Bu nedenle yeryüzündeki en uzun hayalî çizgi Ekvator’dur. Kutupların yarıçapı (6.357 km), Ekvator’un yarıçapından (6.378 km), 21 km daha kısa olduğu için kutuplar Dünya’nın merkezine daha yakındır (Görsel 3). Bu nedenle yer çekimi Ekvator’da az,kutuplarda fazladır.
Ekvator çevresi: 40.076 km
Dünya’nın küresel şeklinin sonuçları
Şeklinden dolayı Dünya’nın bir yarısı aydınlık iken diğer yarısı karanlık olur. Dünya üzerindeki aydınlık ve karanlık yarım küreleri ayıran aydınlanma çemberi(çizgisi) oluşur. Kutup Yıldızı’nın görünüm açısı Ekvator’dan Kuzey Kutbu’na doğru gidildikçe büyür. Kuzey Yarım Küre’de Kutup Yıldızı’nın görünüm açısı, bulunulan enlem
derecesini verir.
Ardışık meridyenler arasındaki mesafe,Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe azalır. Bütün meridyenlerin bir kutuptan diğerine uzanması sonucu, boyları birbirine eşittir. Paralel dairelerinin uzunluğu ise Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe küçülür. Aynı zamanda Yer’in ekseni çevresindeki çizgisel dönüş hızı, Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe
azalır. Bir noktadan hep aynı yöne gidilirse tekrar aynı noktaya ulaşılır.
Kürenin düzleme aktarılmasındaki zorluktan dolayı harita çizimlerinde hatalar
meydana gelir. Haritalarda gerçek alan ile iz düşüm alanı arasındaki fark, Ekvator’dan
kutuplara doğru gidildikçe artar. Dünya’nın küresel yapısından dolayı, yerden yükseldikçe görüş alanı genişler. Ay tutulması esnasında Yer’in Ay üzerine düşen gölgesi küresel bir şekilde görülür.
0 yorum:
Yorum Gönder